Ίσως απο τις πλέον εδραιωμένες αντιλήψεις αναφορικά με την τρέχουσα Ελληνική οικονομική κρίση είναι ότι η Ελληνική οικονομία έχει απολέσει πλήρως την ανταγωνιστικότητα της, δεν μπορεί να ‘παράγει ούτε καρφίτσα’ και ότι απαιτείται ένας πολύς μακρύς και επίπονος δρόμος αποπληθωρισμού και μείωσης εισοδημάτων μέχρι να ‘επανέλθει η ισορροπία’.

Θεωρώ ότι οι αντιλήψεις αυτές δεν έχουν καμία επαφή με την πραγματικότητα, όσο και αν κάτι τέτοιο φαίνεται εκ πρώτης άποψης περίεργο. Ας δούμε όμως αναλυτικότερα ορισμένα στοιχεία.

Κατ’ αρχήν στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η διαχρονική εξέλιξη των εξαγωγών και εισαγωγών προϊόντων και υπηρεσιών της Ελληνικής οικονομίας απο το 1967 εώς σήμερα:

Εξαγωγές

Εισαγωγές

Βλέπουμε ότι οι εξαγωγές της χώρας δεν ξεπέρασαν ποτέ το επίπεδο του 25% του ΑΕΠ, υποδηλώνοντας ένα ισχυρό δομικό περιορισμό. Οι εισαγωγές απο την άλλη κινούνταν συνήθως στο 25-30% του ΑΕΠ, με μία πολύ σαφή επιδείνωση τους μετά την εισαγωγή του Ευρώ αλλά και δραματική βελτίωση τους μετά το 2008. Διαχρονικά πάντως η Ελληνική οικονομία δείχνει να εμφανίζει ένα δομικό έλλειμμα γύρω στο 5% του ΑΕΠ, εξαρτώμενο βέβαια απο κυκλικούς παράγοντες καθώς το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών αφορά τουριστικές και ναυτιλιακές υπηρεσίες.

Αν κάποιος εξετάσει τα αντίστοιχα μεγέθη των εξαγωγών Ιταλίας και Ισπανίας, περιφερειακών μεσογειακών χωρών με πολύ μεγαλύτερο βιομηχανικό δυναμικό απο της Ελλάδας, παρόμοια (τουλάχιστον) τουριστική βιομηχανία και χωρίς το πλεονέκτημα της ναυτιλίας, θα δεί ότι και σε αυτές τις περιπτώσεις οι εξαγωγές τους δεν ξεπερνάνε το 28% του ΑΕΠ με μία μέση τιμή κοντά στο 25%. Παρομοίως και η Γαλλία είχε εξαγωγές που έφτασαν το 27% του ΑΕΠ. Κατά συνέπεια μία τιμή κοντά στο 25% για την Ελλάδα δείχνει απολύτως λογική με μικρά περιθώρια βελτίωσης, εξαρτώμενα περισσότερο απο την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας.

Επόμενο βήμα είναι να εξετάσουμε αναλυτικότερα τη διάρθρωση του εξωτερικού ισοζυγίου της χώρας απο το 2008 εώς το 2011 (τα μεγέθη είναι σε δις €):

Έτος Ισοζύγιο αγαθών Ισοζύγιο χωρίς καύσιμα Ισοζύγιο Υπηρεσιών Ισοζύγιο Καυσ. Ισοζύγιο Αγαθών (χωρίς καύσιμα) – Υπηρεσιών Ισοζύγιο Εισοδ.

2008

-44

-31,9

17,1

-12,1

-14,8

-10,6

2009

-30,8

-23,2

12,6

-7,6

-10,6

-9

2010

-28,8

-19,7

13,2

-8,6

-6,5

-8,1

2011

-27,2

-16,1

14,6

-11,1

-1,5

-9,1
%

-12,65

-7,49

6,79

-5,16

-0,7

-4,23
Έτος Εξαγωγές Αγαθών Εξαγωγές Υπηρεσιών Συνολικές Εξαγωγές

2008

19,8

34

53,8

2009

15,3

27

42,3

2010

17,1

28,5

45,6

2011

20,2

28,6

48,8
%

9,4

13,3

22,70

Η τελευταία γραμμή περιέχει τα μεγέθη του 2011 ώς ποσοστό του ΑΕΠ (το ΑΕΠ του 2011 είναι 215,2 δις €). Είναι σαφές ότι:

  • Το εξωτερικό ισοζύγιο της χώρας παρουσίασε μία σαφέστατη πολύ αρνητική εικόνα το 2008 η οποία όμως έχει ανατραπεί πλήρως τα τελευταία 3 χρόνια.
  • Οι εξαγωγές προϊόντων και υπηρεσιών βρίσκονται πλέον σε πολύ υψηλό σημείο (αν και απέχουν απο την κορυφή του 2008 με τη διαφορά να οφείλεται στις υπηρεσίες). Η εξέλιξη τους θα επηρεαστεί περισσότερο απο την κατάσταση στην Ευρωζώνη (ύφεση/στασιμότητα) και το επίπεδο του παγκόσμιου εισοδήματος και εμπορίου (ναυτιλία, πρόσφατη πτώση του BDI) παρά απο μαζική μείωση των εγχώριων εισοδημάτων και μισθών.
  • Με εξαίρεση τα καύσιμα, το συνολικό ισοζύγιο εισαγωγών και εξαγωγών είναι πλέον ουσιαστικά ισοσκελισμένο (αρνητικό κατά 0,7% του ΑΕΠ).
  • Το ισοζύγιο εισοδημάτων είναι έντονα και διαχρονικά αρνητικό, με το μεγαλύτερο τμήμα να οφείλεται σε πληρωμές τόκων (πιθανότατα εξαιτίας του υψηλού εξωτερικού δημοσίου χρέους). Το πακέτο διάσωσης των τελευταίων ετών (που αποτελείται κατ’ αποκλειστικότητα απο εξωτερικά δάνεια) είναι δεδομένο ότι θα συνεχίσει την αρνητική πορεία αυτή με αφαίρεση άνω του 4% του ΑΕΠ κάθε χρόνο απο την οικονομία.

Στο σημείο αυτό είναι σκόπιμο να επισημανθεί ένα πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό του ισοζυγίου εισοδημάτων. Όταν μία χώρα με το δικό της νόμισμα πληρώνει αλλοδαπούς κατόχους χρέους της, οι πληρωμές αυτές γίνονται τελικά σε λογαριασμούς στην κεντρική τράπεζα της χώρας αυτής. Τα χρήματα δεν μπορούν να ‘φύγουν’ απο τη χρεώστρια χώρα. Ο κάτοχος τους μπορεί είτε να τα επενδύσει στη χώρα αυτή, αγοράζοντας προϊόντα, υπηρεσίες (με συνέπεια μείωση του εξωτερικού ελλείμματος) ή βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα στοιχεία ενεργητικού (μετοχές, επενδυτικά εργαλεία, ακίνητα, Direct Foreign Investment κτλ), είτε να τα πωλήσει (αλλάζοντας τον κάτοχο τους) με πιθανό αποτέλεσμα στη συναλλαγματική ισοτιμία.

Στην περίπτωση των χωρών μελών της Ευρωζώνης όμως οι πληρωμές αυτές συνεπάγονται πραγματική αφαίρεση χρήματος απο την οικονομία καθώς ευρώ μετακινούνται απο λογαριασμούς στην ΤτΕ σε λογαριασμούς σε άλλες κεντρικές τράπεζες του Ευρωσυστήματος, δημιουργώντας μία απαίτηση του Ευρωσυστήματος απο την ΤτΕ και την ανάγκη δανεισμού του αντίστοιχου ποσού απο το εγχώριο τραπεζικό σύστημα.

Έτσι, ακριβώς αυτός ο τρόπος λειτουργίας της νομισματικής ένωσης (που λειτουργεί ουσιαστικά όπως παλαιότερα το gold standard με απώλεια των αποθεμάτων χρυσού ή δολαρίων) οδηγεί σε ουσιαστική απώλεια εισοδήματος, κάθε φορά που γίνεται εξωτερικός δανεισμός (για την κάλυψη εξωτερικών ελλειμμάτων). Πλέον οι απώλειες της Ελληνικής οικονομίας έχουν να κάνουν μόνο με την κάλυψη των αναγκών σε καύσιμα (όπως οι περισσότερες χώρες στον κόσμο που δεν έχουν την τύχη να έχουν εγχώρια αποθέματα) και πληρωμών τόκων, οι οποίες όμως αποτελούν συνολικά σχεδόν το 9,5% του Ελληνικού ΑΕΠ.

Τυχόν κρίσεις για τις ικανότητες της Ελληνικής οικονομίας, την αξία ενός νέου εθνικού νομίσματος και το εύρος της ‘Ευρωπαϊκής αλληλεγγύης’ θα πρέπει να γίνονται με γνώμονα τα παραπάνω στοιχεία για το εξωτερικό ισοζύγιο.

Αν η χώρα επέστρεφε σε εθνικό νόμισμα και επιτυγχανόταν η μετατροπή όλων των χρεών απο ευρώ στο νέο νόμισμα θεωρώ απλώς  αντι-επιστημονική τη θέση ότι το νέο αυτό νόμισμα θα εμφάνιζε σταθερή μεγάλη υποτίμηση λόγω… των πληρωμών καυσίμων (με εξαίρεση βέβαια τυχόν προσπάθεια των κατοίκων για συνεχή μετατροπή του σε ξένα νομίσματα), ιδιαίτερα καθώς οι κάτοχοι του εξωτερικού χρέους θα είχαν κάθε λόγο να επιθυμούν τη διατήρηση της αξίας των τίτλων τους (κάτι που ευνοεί μία μετατροπή σε τίτλους μακροπρόθεσμης λήξης).