Ίσως απο τις πλέον εδραιωμένες αντιλήψεις αναφορικά με την τρέχουσα Ελληνική οικονομική κρίση είναι ότι η Ελληνική οικονομία έχει απολέσει πλήρως την ανταγωνιστικότητα της, δεν μπορεί να ‘παράγει ούτε καρφίτσα’ και ότι απαιτείται ένας πολύς μακρύς και επίπονος δρόμος αποπληθωρισμού και μείωσης εισοδημάτων μέχρι να ‘επανέλθει η ισορροπία’.
Θεωρώ ότι οι αντιλήψεις αυτές δεν έχουν καμία επαφή με την πραγματικότητα, όσο και αν κάτι τέτοιο φαίνεται εκ πρώτης άποψης περίεργο. Ας δούμε όμως αναλυτικότερα ορισμένα στοιχεία.
Κατ’ αρχήν στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η διαχρονική εξέλιξη των εξαγωγών και εισαγωγών προϊόντων και υπηρεσιών της Ελληνικής οικονομίας απο το 1967 εώς σήμερα:
Εξαγωγές
Εισαγωγές
Βλέπουμε ότι οι εξαγωγές της χώρας δεν ξεπέρασαν ποτέ το επίπεδο του 25% του ΑΕΠ, υποδηλώνοντας ένα ισχυρό δομικό περιορισμό. Οι εισαγωγές απο την άλλη κινούνταν συνήθως στο 25-30% του ΑΕΠ, με μία πολύ σαφή επιδείνωση τους μετά την εισαγωγή του Ευρώ αλλά και δραματική βελτίωση τους μετά το 2008. Διαχρονικά πάντως η Ελληνική οικονομία δείχνει να εμφανίζει ένα δομικό έλλειμμα γύρω στο 5% του ΑΕΠ, εξαρτώμενο βέβαια απο κυκλικούς παράγοντες καθώς το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών αφορά τουριστικές και ναυτιλιακές υπηρεσίες.
Αν κάποιος εξετάσει τα αντίστοιχα μεγέθη των εξαγωγών Ιταλίας και Ισπανίας, περιφερειακών μεσογειακών χωρών με πολύ μεγαλύτερο βιομηχανικό δυναμικό απο της Ελλάδας, παρόμοια (τουλάχιστον) τουριστική βιομηχανία και χωρίς το πλεονέκτημα της ναυτιλίας, θα δεί ότι και σε αυτές τις περιπτώσεις οι εξαγωγές τους δεν ξεπερνάνε το 28% του ΑΕΠ με μία μέση τιμή κοντά στο 25%. Παρομοίως και η Γαλλία είχε εξαγωγές που έφτασαν το 27% του ΑΕΠ. Κατά συνέπεια μία τιμή κοντά στο 25% για την Ελλάδα δείχνει απολύτως λογική με μικρά περιθώρια βελτίωσης, εξαρτώμενα περισσότερο απο την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας.
Επόμενο βήμα είναι να εξετάσουμε αναλυτικότερα τη διάρθρωση του εξωτερικού ισοζυγίου της χώρας απο το 2008 εώς το 2011 (τα μεγέθη είναι σε δις €):
Έτος | Ισοζύγιο αγαθών | Ισοζύγιο χωρίς καύσιμα | Ισοζύγιο Υπηρεσιών | Ισοζύγιο Καυσ. | Ισοζύγιο Αγαθών (χωρίς καύσιμα) – Υπηρεσιών | Ισοζύγιο Εισοδ. |
2008 |
-44 |
-31,9 |
17,1 |
-12,1 |
-14,8 |
-10,6 |
2009 |
-30,8 |
-23,2 |
12,6 |
-7,6 |
-10,6 |
-9 |
2010 |
-28,8 |
-19,7 |
13,2 |
-8,6 |
-6,5 |
-8,1 |
2011 |
-27,2 |
-16,1 |
14,6 |
-11,1 |
-1,5 |
-9,1 |
% |
-12,65 |
-7,49 |
6,79 |
-5,16 |
-0,7 |
-4,23 |
Έτος | Εξαγωγές Αγαθών | Εξαγωγές Υπηρεσιών | Συνολικές Εξαγωγές | |||
2008 |
19,8 |
34 |
53,8 |
|||
2009 |
15,3 |
27 |
42,3 |
|||
2010 |
17,1 |
28,5 |
45,6 |
|||
2011 |
20,2 |
28,6 |
48,8 |
|||
% |
9,4 |
13,3 |
22,70 |
Η τελευταία γραμμή περιέχει τα μεγέθη του 2011 ώς ποσοστό του ΑΕΠ (το ΑΕΠ του 2011 είναι 215,2 δις €). Είναι σαφές ότι:
- Το εξωτερικό ισοζύγιο της χώρας παρουσίασε μία σαφέστατη πολύ αρνητική εικόνα το 2008 η οποία όμως έχει ανατραπεί πλήρως τα τελευταία 3 χρόνια.
- Οι εξαγωγές προϊόντων και υπηρεσιών βρίσκονται πλέον σε πολύ υψηλό σημείο (αν και απέχουν απο την κορυφή του 2008 με τη διαφορά να οφείλεται στις υπηρεσίες). Η εξέλιξη τους θα επηρεαστεί περισσότερο απο την κατάσταση στην Ευρωζώνη (ύφεση/στασιμότητα) και το επίπεδο του παγκόσμιου εισοδήματος και εμπορίου (ναυτιλία, πρόσφατη πτώση του BDI) παρά απο μαζική μείωση των εγχώριων εισοδημάτων και μισθών.
- Με εξαίρεση τα καύσιμα, το συνολικό ισοζύγιο εισαγωγών και εξαγωγών είναι πλέον ουσιαστικά ισοσκελισμένο (αρνητικό κατά 0,7% του ΑΕΠ).
- Το ισοζύγιο εισοδημάτων είναι έντονα και διαχρονικά αρνητικό, με το μεγαλύτερο τμήμα να οφείλεται σε πληρωμές τόκων (πιθανότατα εξαιτίας του υψηλού εξωτερικού δημοσίου χρέους). Το πακέτο διάσωσης των τελευταίων ετών (που αποτελείται κατ’ αποκλειστικότητα απο εξωτερικά δάνεια) είναι δεδομένο ότι θα συνεχίσει την αρνητική πορεία αυτή με αφαίρεση άνω του 4% του ΑΕΠ κάθε χρόνο απο την οικονομία.
Στο σημείο αυτό είναι σκόπιμο να επισημανθεί ένα πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό του ισοζυγίου εισοδημάτων. Όταν μία χώρα με το δικό της νόμισμα πληρώνει αλλοδαπούς κατόχους χρέους της, οι πληρωμές αυτές γίνονται τελικά σε λογαριασμούς στην κεντρική τράπεζα της χώρας αυτής. Τα χρήματα δεν μπορούν να ‘φύγουν’ απο τη χρεώστρια χώρα. Ο κάτοχος τους μπορεί είτε να τα επενδύσει στη χώρα αυτή, αγοράζοντας προϊόντα, υπηρεσίες (με συνέπεια μείωση του εξωτερικού ελλείμματος) ή βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα στοιχεία ενεργητικού (μετοχές, επενδυτικά εργαλεία, ακίνητα, Direct Foreign Investment κτλ), είτε να τα πωλήσει (αλλάζοντας τον κάτοχο τους) με πιθανό αποτέλεσμα στη συναλλαγματική ισοτιμία.
Στην περίπτωση των χωρών μελών της Ευρωζώνης όμως οι πληρωμές αυτές συνεπάγονται πραγματική αφαίρεση χρήματος απο την οικονομία καθώς ευρώ μετακινούνται απο λογαριασμούς στην ΤτΕ σε λογαριασμούς σε άλλες κεντρικές τράπεζες του Ευρωσυστήματος, δημιουργώντας μία απαίτηση του Ευρωσυστήματος απο την ΤτΕ και την ανάγκη δανεισμού του αντίστοιχου ποσού απο το εγχώριο τραπεζικό σύστημα.
Έτσι, ακριβώς αυτός ο τρόπος λειτουργίας της νομισματικής ένωσης (που λειτουργεί ουσιαστικά όπως παλαιότερα το gold standard με απώλεια των αποθεμάτων χρυσού ή δολαρίων) οδηγεί σε ουσιαστική απώλεια εισοδήματος, κάθε φορά που γίνεται εξωτερικός δανεισμός (για την κάλυψη εξωτερικών ελλειμμάτων). Πλέον οι απώλειες της Ελληνικής οικονομίας έχουν να κάνουν μόνο με την κάλυψη των αναγκών σε καύσιμα (όπως οι περισσότερες χώρες στον κόσμο που δεν έχουν την τύχη να έχουν εγχώρια αποθέματα) και πληρωμών τόκων, οι οποίες όμως αποτελούν συνολικά σχεδόν το 9,5% του Ελληνικού ΑΕΠ.
Τυχόν κρίσεις για τις ικανότητες της Ελληνικής οικονομίας, την αξία ενός νέου εθνικού νομίσματος και το εύρος της ‘Ευρωπαϊκής αλληλεγγύης’ θα πρέπει να γίνονται με γνώμονα τα παραπάνω στοιχεία για το εξωτερικό ισοζύγιο.
Αν η χώρα επέστρεφε σε εθνικό νόμισμα και επιτυγχανόταν η μετατροπή όλων των χρεών απο ευρώ στο νέο νόμισμα θεωρώ απλώς αντι-επιστημονική τη θέση ότι το νέο αυτό νόμισμα θα εμφάνιζε σταθερή μεγάλη υποτίμηση λόγω… των πληρωμών καυσίμων (με εξαίρεση βέβαια τυχόν προσπάθεια των κατοίκων για συνεχή μετατροπή του σε ξένα νομίσματα), ιδιαίτερα καθώς οι κάτοχοι του εξωτερικού χρέους θα είχαν κάθε λόγο να επιθυμούν τη διατήρηση της αξίας των τίτλων τους (κάτι που ευνοεί μία μετατροπή σε τίτλους μακροπρόθεσμης λήξης).
15 Σχόλια
Comments feed for this article
11 Φεβρουαρίου, 2012 στις 00:02
Perastikos
Θα δέχονταν οι δανειστές ή ομολογιούχοι μετατροπή του χρέους σε δραχμές;
11 Φεβρουαρίου, 2012 στις 11:45
kkalev
Δυστυχώς θεωρώ ότι, σε μεγάλο βαθμό, το παράθυρο ευκαιρίας για επιστροφή σε εθνικό νόμισμα έκλεισε με την υπογραφή της πρώτης δανειακής σύμβασης και την προσφυγή στο ΔΝΤ. Πλέον η χώρα έχει πιστωτές πρώτης προτίμησης, χρέος σε ξένο νόμισμα, υπό αγγλικό δίκαιο και με ξένα αρμόδια δικαστήρια. Προφανώς το PSI και η δεύτερη δανειακή σύμβαση θα ολοκληρώσουν την μετάβαση του συνόλου σχεδόν του δημοσίου χρέους σε ξένη δικαιοδοσία.
Χωρίς πλήρη μετατροπή όλων των χρεών σε νέο νόμισμα μία επιστροφή σε δραχμή δεν έχει κανένα νόημα. Αν επιχειρούνταν, οι ανάγκες πληρωμών σε ευρώ θα οδηγούσαν τη χώρα πιθανότατα σε μία κατάσταση παρόμοια της δημοκρατίας της Βαϊμάρης με πολύ υψηλό πληθωρισμό λόγω των πληρωμών σε ξένο νόμισμα. Το χειρότερο θα ήταν το γεγονός ότι εξαιτίας αυτής της διαδικασίας θα χανόταν πλήρως η εμπιστοσύνη στο νέο νόμισμα.
12 Φεβρουαρίου, 2012 στις 02:43
Perastikos
Yπάρχει και η άποψη μερίδας της αριστεράς περί άρνησης αναγνώρισης και κατ’επέκταση πληρωμής του χρέους,κάτι που προφανώς θα επιφέρει σοβαρούς κλυδωνισμούς.
Στο phorum.gr διατυπώθηκαν ενστάσεις για το θέμα,δυστυχώς όποτε βάζω τον σύνδεσμο εμφανίζεται τεχνικό πρόβλημα.
12 Φεβρουαρίου, 2012 στις 02:49
Perastikos
Είναι εδώ http://www.phorum.gr//viewtopic.php?f=80&t=228708
11 Φεβρουαρίου, 2012 στις 11:47
livermak
αντι-επιστημονική τη θέση ότι το νέο αυτό νόμισμα θα εμφάνιζε σταθερή μεγάλη υποτίμηση λόγω… των πληρωμών καυσίμων;;;;;;;;;;;;;;
Ειναι αντι-επιστομονικο το αυταποδεικτο;;;;
11 Φεβρουαρίου, 2012 στις 12:04
kkalev
Λυπάμαι αλλά δεν είναι σε καμία περίπτωση ‘αυταπόδεικτο’. Δε γνωρίζω κάποια χώρα η οποία να έχει ισοσκελισμένες τις εξωτερικές εμπορευματικές συναλλαγές της πλήν του ισοζυγίου καυσίμων με το τελευταίο να κινείται στα επίπεδα του 4-5% του ΑΕΠ και να παρουσιάζει μεγάλη απώλεια αξίας του νομίσματος. Έλλειμμα 4-5% του ΑΕΠ είναι ίσο με τον ονομαστικό ρυθμό ανάπτυξης μίας τυπικής οικονομίας (πληθωρισμός 2-2,5%, ανάπτυξη 2-3%).
Χώρες εμφανίζουν σημαντικά προβλήματα στην ισοτιμία του νομίσματος αν:
* Έχουν εξωτερικά χρέη σε ξένο νόμισμα.
* Υπάρξει μαζική φυγή βραχυπρόθεσμων κεφαλαίων (χωρίς να υπάρχουν capital controls).
* Έχουν πολύ μεγάλες ανισορροπίες στο εξωτερικό ισοζύγιο, συνήθως αποτέλεσμα ξαφνικών supply shocks (πχ φυσική καταστροφή, πόλεμος κτλ).
11 Φεβρουαρίου, 2012 στις 18:37
Perastikos
Συζήτηση γίνεται και στο παρακάτω
http://www.phorum.gr//viewtopic.php?f=80&t=228708
15 Φεβρουαρίου, 2012 στις 01:00
Perastikos
Πολύ δυνατά σχόλια και στο capital.gr
Θα παραθέσω κάποια απο αυτά και στο phorum.gr
http://www.phorum.gr//viewtopic.php?f=80&t=229043&start=135
15 Φεβρουαρίου, 2012 στις 01:01
Perastikos
Πολύ δυνατά σχόλια και στο capital.gr
Θα παραθέσω κάποια απο αυτά και στο phorum . gr
22 Μαρτίου, 2012 στις 04:39
Crossover
Λες «Στην περίπτωση των χωρών μελών της Ευρωζώνης όμως οι πληρωμές αυτές συνεπάγονται πραγματική αφαίρεση χρήματος απο την οικονομία καθώς ευρώ μετακινούνται απο λογαριασμούς στην ΤτΕ σε λογαριασμούς σε άλλες κεντρικές τράπεζες του Ευρωσυστήματος, δημιουργώντας μία απαίτηση του Ευρωσυστήματος απο την ΤτΕ και την ανάγκη δανεισμού του αντίστοιχου ποσού απο το εγχώριο τραπεζικό σύστημα.»
Γνωριζεις τι ακριβως συμβαινει με κατοχους ομολογων που προερχονται απο χωρες εκτος ΕΖ ?
22 Μαρτίου, 2012 στις 19:45
kkalev
Αν τα ομόλογα αυτά είναι έκδοσης χωρών της Ευρωζώνης θα καταγράφονται σε κατάλληλους λογαριασμούς στα ηλεκτρονικά συστήματα τίτλων των αντίστοιχων χωρών (της Ευρωζώνης), ενώ σε πώληση (στη δευτερογενή) ή λήξη τους, θα πιστώνονται λογαριασμοί στην ΕΚΤ.
23 Μαρτίου, 2012 στις 21:59
Crossover
Για να καταλαβω,ενας Αμερικανος κατεχει ΟΕΔ.Οταν πληρωνονται τοκοι τι ακριβως γινεται με τα χρηματα αυτα;Διατηρουνται σε λογ/σμους της ΕΚΤ και ο ομολογιουχος εχει τις 3 επιλογες που αναφερεις και στο κειμενο με τη διαφορα οτι τα χρηματα δε παραμενουν στην Ελληνικη οικονομια αλλα στην Ευρωπαικη γενικοτερα η γινεται κατι αλλο ;
23 Μαρτίου, 2012 στις 22:40
kkalev
Όταν πληρώνονται τόκοι, μετακινούνται χρήματα απο το λογαριασμό του δημοσίου στην ΤτΕ σε τραπεζικό λογαριασμό στην ΤτΕ. Αν τελικά απαιτηθεί να πιστωθεί λογαριασμός σε τράπεζα εκτός της Ελλάδος (αλλά εντός της Ευρωζώνης) θα αυξηθούν και οι υποχρεώσεις της ΤτΕ προς το Ευρωσύστημα.
Σε κάθε περίπτωση ο Αμερικανός δεν μπορεί να μετακινήσει τα Ευρώ εκτός Ευρωζώνης, μπορεί βέβαια να τα ανταλλάξει με δολάρια.
12 Απριλίου, 2012 στις 09:22
george peristeri
Δεν είναι λιγο ακυρο να μετραμε τις εισαγωγες-εξαγωγες ως ποσοστο του ΑΕΠ, εφοσον μια απο τις 4 παραμετρους του ΑΕΠ ειναι και το εμπορικο ισοζυγιο; Εννοώ ότι εαν αυξηθουν ας πουμε οι εξαγωγες, θα αυξηθεί και το ΑΕΠ, αρα οι εξαγωγες ως ποσοστο του ΑΕΠ θα ειναι ενα νουμερο που θα παραμείνει σταθερό ή τουλαχιστον δεν θα μεταβληθεί πολύ.
12 Απριλίου, 2012 στις 15:27
kkalev
Όλα τα στοιχεία εισοδήματος τελικώς μετρώνται και στο aggregated εισόδημα που είναι το ΑΕΠ. Ο λόγος που αναφέρονται ώς ποσοστό του ΑΕΠ είναι προκειμένου να δειχθεί ο βαθμός συμμετοχής του εξωτερικού τομέα στην οικονομία. Άλλωστε με πολλούς τομείς της οικονομίας να είναι αρνητική, θα πρέπει να αυξηθεί η συμμετοχή των (καθαρών) εξαγωγών ώστε να έχουμε σημαντική βελτίωση.