Τον τελευταίο καιρό ενισχύονται πάλι οι φωνές στη Γερμανία οι οποίες αντιτίθενται στην ενεργό συμμετοχή της στους φορείς παροχής ρευστότητας στις χώρες της περιφέρειας (EFSF, ESM κτλ). Θα προσπαθήσουμε λοιπόν να δούμε κατα πόσο ο Ευρωπαϊκός Βορράς είναι τελικά υποχρεωμένος να παρέχει πόρους στην περιφέρεια.
Κατ’ αρχήν να αναφέρουμε ότι το Ευρώ είναι ένα ξένο νόμισμα για όλες τις χώρες μέλη της Ευρωζώνης με την έννοια ότι οι χώρες είναι χρήστες και όχι εκδότες του νομίσματος. Κάθε δημόσια ή ιδιωτική δαπάνη πρέπει να χρησιμοποιήσει Ευρώ που έχουν αποταμιευτεί με κάποιον τρόπο (δανειοδότηση ή εξωτερικό πλεόνασμα) και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί η ‘εκτύπωση χρήματος’ απο καμία χώρα. Παράλληλα, εξ’ ορισμού το ενδοκοινοτικό ισοζύγιο συναλλαγών είναι μηδέν. Το πλεόνασμα κάποιων χωρών (Ευρωπαϊκός Βορράς) είναι έλλειμμα κάποιων άλλων και δεν υπάρχει η δυνατότητα όλες οι χώρες να είναι πλεονασματικές μεταξύ τους. Τέλος, το ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών της Ευρωζώνης είναι ελάχιστα ελλειμματικό (56,4 δις € το 2010), Με άλλα λόγια ο εξωτερικός κόσμος έχει πολύ μικρή δυνατότητα αποταμίευσης σε Ευρώ.
Το κόστος χρήματος για την αποταμίευση και χρήση Ευρώ σε μία χώρα της Ευρωζώνης μπορεί να χωριστεί ώς εξής:
- Ουσιαστικά μηδενικό για τα Ευρώ που προέρχονται απο τυχόν πλεόνασμα συναλλαγών εξωτερικού εμπορίου (το κόστος το έχει αναλάβει η αντίστοιχη ελλειμματική χώρα) αν εξαιρέσουμε το τυχόν κόστος αρχικής επένδυσης (θεωρήσουμε δηλαδή ότι έχει αποσβεσθεί ή ότι αντίστοιχα προϊόντα αποσβένονται απο τις πωλήσεις στην εσωτερική αγορά).
- Συνάρτηση του επιτοκίου για τα Ευρώ που προέρχονται απο δανεισμό. Το επιτόκιο διαμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό απο το ‘country risk’ κάθε χώρας και τα επίπεδα του υφιστάμενου χρέους και των προοπτικών της όπως έχει ήδη φανεί απο την κρίση της περιφέρειας.
Καθώς ο εξωτερικός κόσμος διατηρεί ελάχιστα Ευρώ αποταμιευμένα το κόστος χρήματος τελικά διαμορφώνεται απο τις πλεονασματικές χώρες της Ευρωζώνης. Οι επιλογές λοιπόν για τις ελλειμματικές χώρες είναι συγκεκριμένες:
- Αύξηση της εσωτερικής ζήτησης στις πλεονασματικές χώρες (μέσω πιθανώς μεγαλύτερης αύξησης μισθών) ώστε να μειωθούν τα πλεονάσματα τους και να απορροφηθούν προϊόντα και υπηρεσίες της περιφέρειας.
- Αύξηση της ανταγωνιστικότητας των χωρών της περιφέρειας. Στη ζώνη του Ευρώ (που δεν επιτρέπει υποτίμηση του νομίσματος) αυτό μπορεί να γίνει μέσω αποπληθωρισμού και μείωσης της ζήτησης στις χώρες αυτές ώστε το κόστος προϊόντος να μειωθεί. Κάτι τέτοιο συνεπάγεται ύφεση και υψηλή ανεργία ενώ η επιτυχία του εγχειρήματος εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό απο την τυχόν αύξηση της παραγωγικότητας/χαμηλή αύξηση του κόστους ανα μονάδα προϊόντος στις πλεονασματικές χώρες η οποία μπορεί να εκμηδενίσει τις τυχόν θετικές συνέπειες της πτώσης του κόστους στις ελλειμματικές χώρες. Παράλληλα, η μείωση του κόστους προϋποθέτει επιπλέον υψηλή αύξηση της παραγωγικότητας κάτι το οποίο είναι αμφίβολο σε περιβάλλον υψηλής ανεργίας, χαμηλών επενδύσεων και απαξίωσης κεφαλαίου και εργατικού δυναμικού. Δεδομένο είναι όμως ότι δεν μπορούν όλες οι χώρες να είναι πλεονασματικές ενώ παράλληλα είναι λογικό να υποθέσουμε ότι ο Βορράς θα επιχειρήσει να προστατεύσει την ισχυρή του θέση έναντι του ανταγωνισμού. Τέλος η τυχόν προσπάθεια προσαρμογής θα είναι μακροχρόνια και με εξαιρετικά αρνητικές συνέπειες απαξίωσης κεφαλαίου και εργατικού δυναμικού καθώς συνήθως η συμμετοχή της κατανάλωσης στο εισόδημα της οικονομίας είναι εξαιρετικά υψηλή (πάνω αο 70% στην Ελλάδα).
- Αύξηση των εξαγωγών εκτός Ευρωζώνης. Στην περίπτωση αυτή το κόστος διαμορφώνεται απο την ανταγωνιστικότητα της χώρας (καθώς θα έχει να ανταγωνιστεί παρόμοια προϊόντα απο άλλες χώρες της Ευρωζώνης τα οποία τιμολογούνται και αυτά σε ευρώ) και απο τις νομισματικές ισοτιμίες. Ουσιαστικά δηλαδή, με εξαίρεση τυχόν εξειδικεύσεις κάθε χώρας, πρόκειται για προβολή του ενδοκοινοτικού εμπορίου καθώς δύσκολα μία χώρα που δεν είναι ανταγωνιστική έναντι των άλλων μελών θα μπορέσει να είναι ανταγωνιστική στο διεθνές περιβάλλον. Τυχόν ευνοϊκό νομισματικό περιβάλλον (υποτιμημένο ευρώ) πάντως θα λειτουργεί θετκά υπέρ όλων των χωρών. Υπάρχουν όμως μεγάλα προβλήματα στην υψηλή αύξηση των εξαγωγών εκτός Ευρώπης (ακόμα και στη Γερμανία το 70% του εμπορίου γίνεται με την Ευρώπη). Πιο συγκεκριμένα:
- Πωλήσεις προϊόντων σε μεγάλες αγορές όπως της Κίνας, των ΗΠΑ, της Βραζιλίας κτλ συνήθως απαιτούν εγχώρια παραγωγή (πολλές φορές είναι προαπαιτούμενο στις αντίστοιχες χώρες). Έτσι μπορεί να βελτιώνεται το ισοζύγιο εισοδημάτων αλλά δεν υπάρχει κάποια σημαντική επίδραση στην εγχώρια παραγωγή και απασχόληση των εξαγωγικών χωρών.
- Γεωγραφικοί λόγοι σε συνδυασμό με το είδος των προϊόντων προς πώληση (πχ τρόφιμα ή καύσιμα συνήθως πωλούνται τοπικά) δημιουργούν προβλήματα στη σημαντική αύξηση των εξαγωγών σε μακρινές χώρες. Κατα συνέπεια μόνο χώρες προσανατολισμένες στην παραγωγή βιομηχανικών αγαθών και γενικά προϊόντων μακροχρόνιας ‘ημερομηνίας λήξης’ μπορούν να εκμεταλευτούν τις αγορές εκτός Ευρώπης.
- Συνολικά οι εταιρίες έχουν μία προτίμηση προς τις χώρες του Ευρώ ή τις συνδεδεμένες με αυτό (ΕΕ) καθώς το κοινό νόμισμα επιτρέπει τιμολογήσεις παρόμοιες με αυτές στην εγχώρια αγορά τους με μηδενικό ή πολύ μικρό ρίσκο ξένου νομίσματος.
- Στην περίπτωση της εκτός Ευρώπης αγοράς οι χώρες έχουν να ανταγωνιστούν άλλους παραγωγούς με εξαιρετικά χαμηλότερο κόστος παραγωγής και άλλα συγκριτικά πλεονεκτήματα όπως brand name κτλ (βλέπε Κίνα, Ιαπωνία).
- Φτηνή παροχή ρευστότητας απο τις πλεονασματικές χώρες.
- Τιμολόγηση του δανεισμού απο την αγορά, η οποία γρήγορα θα αυξήσει το κόστος δανεισμού σε υψηλά επίπεδα καταδικάζοντας τις χώρες σε ύφεση καθώς όλο και μεγαλύτερο κομμάτι του εθνικού εισοδήματος θα κατευθύνεται στην εξυπηρέτηση του δανεισμού.
Το συμπέρασμα είναι ότι μακροπρόθεσμα η Ευρωζώνη έχει δύο εναλλακτικές:
- Υιοθέτηση συνολικού εξαγωγικού προσανατολισμού με υποτιμημένο ευρώ και χαμηλή εσωτερική ζήτηση, στην οποία περίπτωση θα έχει να αντιμετωπίσει δυνάμεις όπως η Κίνα και η Ιαπωνία για μία ουσιαστικά περιορισμένη εξαγωγική πίτα (ουσιαστικά την αγορά των ΗΠΑ) η οποία θα παρέχει αποταμίευση σε ξένες ισοτιμίες σε όλες τις χώρες προκειμένου να χρηματοδοτούν την κατανάλωση τους. Με βάση την εμπειρία ένας τέτοιος προσανατολισμός είναι δύσκολος, τόσο για γεωγραφικούς λόγους (αρκετά μακριά απο τις αγορές), όσο και για λόγους υψηλού ανταγωνισμού στο διεθνές περιβάλλον.
- Διαμόρφωση μηχανισμού μεταφοράς πόρων απο τις πλεονασματικές προς τις ελλειμματικές χώρες καθώς η πολιτική χαμηλής εσωτερικής ζήτησης στις πλεονασματικές χώρες απαιτεί αυξημένη χρηματοδότηση των ελλειμματικών προκειμένου συνολικά η Ευρωζώνη να επιτυγχάνει υψηλό ποσοστό χρήσης της παραγωγικής υποδομής και του ανθρώπινου δυναμικού της.
10 Σχόλια
Comments feed for this article
8 Μαΐου, 2011 στις 14:17
Το Top 5 της εβδομάδας (01 Μαΐου – 07 Μαΐου 2011) | Newsfilter
[…] Μας χρωστάει η Γερμανία χρήματα;: Έλα ντε! Σε αυτό το άρθρο υπάρχει μία πάρα πολύ […]
22 Μαΐου, 2011 στις 00:35
Αρχέλαος
Προσωπικά δεν πιστεύω πως υπάρχει ενδοσυστημική λύση,αλλα όλα αυτά ειναι σωστά και λογικά.Θα αποτελούσαν μια παράταση και ικανοποιητική προσωρινή λύση του μεγάλου προβλήματος για το κεφαλαιοκρατικό σύστημα.
Όμως καθώς κυριαρχεί η ουσιαστικώς μονεταριστική αντίληψη περί του συμφώνου σταθερότητας και οι θεωρίες για οκνηρούς μεσογειακούς λαούς τόσο το αδιέξοδο θα επιτείνεται.
22 Μαΐου, 2011 στις 02:34
kkalev
Σε μία οικονομία (ιδιαίτερα του μεγέθους, των πόρων και της παραγωγικής δυνατότητας και εξαγωγικής δυναμικής της Ευρωζώνης) με fiat currency και flexible exchange rates υπάρχει πλήρως ενδοσυστημική λύση, αρκεί να δημιουργηθούν οι κατάλληλοι μηχανισμοί κεντρικής έκδοσης χρέους, μεταφοράς πόρων στις ελλειμματικές χώρες και πανευρωπαϊκού job guarantee για το σύνολο των ανέργων.
22 Μαΐου, 2011 στις 11:19
Αρχέλαος
Είναι μια διέξοδος,αυτο τι αντίκτυπο δύναται να έχει διεθνώς και ειδικά σε σχέση με ΗΠΑ και Κίνα;
22 Μαΐου, 2011 στις 21:30
kkalev
Ο μηχανισμός κεντρικής έκδοσης χρέους θα εγγυηθεί την κάλυψη των ελλειμμάτων στην Ευρωζώνη με κόστος λίγο μεγαλύτερο απο το μακροπρόθεσμο διατραπεζικό επιτόκιο (κάτι που καθορίζεται απο την ΕΚΤ).
Η μεταφορά πόρων την ισόρροπη λειτουργία του εμπορίου καθώς και την αντιμετώπιση ασύμμετρων κρίσεων στην Ευρωζώνη.
Το Job Guarantee:
* Προστατεύει τους πολίτες και την αγοραστική τους δύναμη προσφέροντας τους εγγυημένο εισόδημα σε καιρούς ύφεσης και ανεργίας.
* Λειτουργεί αντιπληθωριστικά καθώς ο μισθός που προσφέρει γίνεται ο ελάχιστος μισθός της οικονομίας και άγκυρα τιμών (κατώτερη τιμολόγηση της εργασίας) για τις υπόλοιπες τιμές της οικονομίας. Παράλληλα, καθώς αγοράζεται εργασία για την οποία δεν υπάρχει ζήτηση σε καμία τιμή στην οικονομία (αυτός είναι ο επίσημος ορισμός ουσιαστικά της ανεργίας) δεν μπορεί να προκαλέσει πληθωριστικές πιέσεις. Έτσι λειτουργεί επικουρικά της πολιτικής της ΕΚΤ χωρίς να δρά υφεσιακά όπως η αντι-πληθωριστική νομισματική πολιτική.
* Αποτρέπει την απαξίωση του ανθρώπινου κεφαλαίου λόγω μακροχρόνιας ανεργίας και απομάκρυνσης απο τις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας.
* Διορθώνει ένα απο τα βασικά μειονεκτήματα της Ευρωζώνης (ιδιαίτερα σε σχέση με το Optimal Currency Area) που είναι η πολύ χαμηλή κινητικότητα του εργατικού δυναμικού η οποία δεν επιτρέπει την απορρόφηση της ανεργίας στις περιπτώσεις ασύμμετρων κρίσεων.
Συνολικά δεν μπορώ να δώ πώς γίνεται οι παραπάνω δράσεις να λειτουργήσουν αρνητικά για την ανταγωνιστικότητα της Ευρωζώνης στο διεθνές περιβάλλον, εφόσον βέβαια η δημοσιονομική πολιτική δεν είναι επεκτατική πέραν του σημείου πλήρους απασχόλησης (κάτι το οποίο επιτυγχάνει πολύ καλύτερα η πολιτική του job guarantee αντί για τους σκληρούς περιορισμούς ελλειμμάτων του Μάαστριχτ).
22 Μαΐου, 2011 στις 23:26
Αρχέλαος
A,εννοούσα τον αντίκτυπο όχι στην ΕΕ αλλα στις ΗΠΑ και την Κίνα με ένα πιο ευέλικτο ευρώ.
Το Job Guarantee,πως θα μπορούσε να εφαρμοστεί;
30 Μαΐου, 2011 στις 22:58
Αρχέλαος
Στο μεταξύ ο καθηγητής Πισσαρίδης προτείνει κάποια μέτρα τα οποία θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν νεοφιλελεύθερης εμπνεύσεως.
http://www.naftemporiki.gr/news/cstory.asp?id=1980470
30 Μαΐου, 2011 στις 23:22
kkalev
Έχω σκοπό να αρχίσω να γράφω πιο τεχνικά άρθρα πάνω στο Modern Monetary Theory και απο ότι φαίνεται πρέπει να αρχίσω να το κάνω.
Σεβαστός ο κύριος καθηγητής αλλά οι κύριες αρχές πάνω στις οποίες πιστεύει (νεο-κλασσική θεωρία κυρίως) είναι λάθος:
1) Οποιαδήποτε απελευθέρωση της αγοράς εργασίας σε μία ύφεση δεν προσφέρει κάτι ιδιαίτερο, απλώς αυξάνει το ‘ανακάτεμα’ των ανέργων. Το πρόβλημα σε μία ύφεση είναι η ανεπρκής ζήτηση, όχι η προστασία των απολύσεων.
2) Το τί θα κάνει ο Σόρος έπρεπε να είναι αδιάφορο. Αν η ΕΚΤ αποφάσιζε ότι θέλει να λύσει το πρόβλημα χρέους της Ελλάδας θα το έλυνε κυριολεκτικά σε μία μέρα, όπως και για την υπόλοιπη περιφέρεια.
3) Τα κριτήρια του Μάαστριχτ είναι βλακώδη και δεσμεύουν τις χώρες (σε συνδυασμό με την αντι-πληθωριστική πολιτική της ΕΚΤ) σε περιοριστική πολιτική υψηλής ανεργίας ενώ περιορίζουν εώς μηδενίζουν τις δυνατότητες αντίδρασης σε ασύμμετρες κρίσεις. Η λύση είναι η κεντρική ομοσπονδιακή έκδοση χρέους στην Ευρωζώνη (ευρωομόλογα).
4) Οι ΗΠΑ δε βασίζονται στις αγορές για το δανεισμό τους, όσο μεγάλο και αν είναι το χρέος, πολύ απλά γιατί το χρέος είναι σε $. Η επόμενη ερώτηση που έπρεπε να του γίνει είναι γιατί η Ιαπωνία συνεχίζει και έχει μηδενικά επιτόκια και πλήρη ζήτηση για τα ομόλογα της ενώ εχει 230% του ΑΕΠ χρέος.
1 Ιουνίου, 2011 στις 00:12
Αρχέλαος
Και ο Πώλ Κρούγκμαν περί απασχόλησης και ανεργίας
http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=403771&h1=true
Ανάμεσα στα άλλα
«Για παράδειγμα, θα μπορούσαμε να έχουμε ομοσπονδιακά προγράμματα που θα χρησιμοποιούσαν τους σημερινούς άνεργους σε χρήσιμα δημόσια, όπως η επισκευή των δρόμων μας: τα εισοδήματα αυτά θα διευκόλυναν την αποπληρωμή των χρεών από τα νοικοκυριά. Θα μπορούσαμε να προωθήσουμε ένα σοβαρό πρόγραμμα τροποποίησης των υποθηκών, ώστε να μειωθούν τα χρέη των προβληματικών νοικοκυριών προς τις τράπεζες. Θα μπορούσαμε επίσης να επαναφέρουμε τον πληθωρισμό στο επίπεδο του 4% που έφτασε κατά τη δεύτερη θητεία της κυβέρνησης Ρέιγκαν, ένα νούμερο που θα συντελούσε στην ελάφρυνση του ιδιωτικού χρέους.
Υπάρχουν λοιπόν τρόποι να υποχωρήσει η ανεργία. Ισως είναι ανορθόδοξοι, αλλά ανορθόδοξα είναι και τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε. Και όλοι όσοι μας προειδοποιούν για τυχόν κινδύνους από την υιοθέτηση τέτοιων μεθόδων, θα πρέπει να μας εξηγήσουν γιατί αυτό το ρίσκο πρέπει να μας ανησυχεί περισσότερο από τα βέβαια βάσανα που θα φέρει η αδράνεια μας. «
1 Ιουνίου, 2011 στις 09:52
kkalev
Δεν έχει καθόλου άδικο. Δυστυχώς στην περίπτωση της Ευρώπης το mandate της ΕΚΤ είναι μόνο για σταθερότητα τιμών με την ανεργία να θεωρείται περίπου εργαλείο αντι-πληθωριστικής πολιτικής και αναγκαίο κακό στα πλαίσια της νεο-κλασσικής θεωρίας που υπολογίζει φυσική μη πληθωριστικη ανεργία πολύ υψηλότερη απο την πλήρη απασχόληση.
Η πραγματικότητα είναι ότι το κράτος έχει κάθε δυνατότητα να εξαλείψει αν θέλει την ανεργία παρέχοντας τα βασικά μέσα διαβίωσης (μέσω job guarantee) σε κάθε άνεργο. Η ειρωνία είναι ότι πλήρη απασχόληση επιτεύχθηκε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.